احمد عابدیاحمد عابدی، در سال ۱۳۳۹ ش. در یکی از روستاهای نجف آباد به‌دنیا آمد، وی یک از اساتید سطوح عالی حوزه علمیه قم و دانشگاه است. ایشان از محضر اساتیدی چون آیت‌اللّه محمدتقی بهجت، آیت‌اللّه شیخ مرتضی حائری، آیت‌اللّه حسین وحید خراسانی، آیت‌اللّه میرزا جواد تبریزی و ... بهره برده است. تحصیلات ایشان تا اخذ دکترای فلسفه از دانشگاه تهران و درجه اجتهاد در حوزه علمیه ادامه یافت. ایشان تاکنون آثار علمی بسیاری در موضاعات فقهی، روان‌شناسی، فلسفی و ... از خود به‌جا گذاشته است. ایشان به‌سبب فعالیت در جنگ تحمیلی و حضور ۹۱ ماهه در جبهه مدال فتح از دست رهبر معظم انقلاب اسلامی دریافت کرده است. ۱ - معرفی اجمالیاحمد عابدی در سال ۱۳۳۹ ش. در یکی از روستاهای نجف آباد به دنیا آمد. ایشان در سال ۱۳۵۱ وارد حوزه علمیه شد و همزمان با دروس حوزوی، تحصیلات غیرحوزوی خود را نیز ادامه داد. وی در سال‌های تحصیل، از محضر استادان بزرگی چون: آیت‌اللّه محمدتقی بهجت، آیت‌اللّه شیخ مرتضی حائری، آیت‌اللّه حسین وحید خراسانی، آیت‌اللّه میرزا جواد تبریزی، آیت‌اللّه یحیی انصاری شیرازی، آیت‌اللّه غلامرضا صلواتی، علاّمه حسن حسن‌زاده آملی و آیت‌اللّه کوکبی دروس فقه، اصول و فلسفه را با موفقیّت فراگرفت. و نیز سال‌ها از محضر استاد آیت‌اللّه شیخ حسن تهرانی به صورت خصوصی استفاده نمود. سفرهای خارج از کشور ایشان در جهت فعالیت‌های علمی، تبلیغی به کشورهای: هلند، بلژیک، لوکزامبورک، آلمان، فرانسه، مصر، هند، کشمیر و لبنان بوده است. ایشان به زبان‌های عربی و انگلیسی تسلط دارد. ۲ - تحصیلاتوی تا پنجم ابتدایی را در نجف آباد تحصیل نمود. در سال ۱۳۵۱ق با ورود به حوزه علمیه قم دروس حوزوی را تا کفایه در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی ادامه داد. با اتمام کفایه، درس خارج را شروع کرد و در درس آیات عظام وحید خراسانی، شیخ جواد تبریزی، شیخ مرتضی حائری، فاضل لنکرانی، بهجت، سبحانی، مکارم شیرازی و کوکبی حاضر شد و فلسفه را هم از آیت‌الله تهرانی و انصاری شیرازی، و علامه حسن زاده آملی و جوادی آملی فرا گرفت. تحصیلات دانشگاهی استاد عابدی تا اخذ دکترای فلسفه از دانشگاه تهران ادامه یافت و از سال ۱۳۶۹ش به تدریس در مقطع کارشناسی ارشد در دروس فلسفه و علوم قرآنی در دانشگاه موفق گردید. ۳ - تدریساحمد عابدی از سال ۱۳۵۶ تدریس علوم حوزوی را آغاز کرد و از سال ۱۳۷۷ به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت. عابدی در زمینۀ «فقه فرهنگ، هنر و رسانه» نیز فعّال بوده و در این‌باره دروسی در سطح خارج در سال‌های ۹۰ و ۹۱ داشته است. وی در زمینۀ «ولایت فقیه» نیز در سال‌های ۹۱ و ۹۲ هفتاد و چهار جلسه درس خارج ارائه کرده است. استاد عابدی در ادامۀ درس خارج سال‌های قبل، در فقه، موضوع «خیار غبن» را ادامه می‌دهد و در اصول، «خاتمۀ استصحاب یا شرایط عمل به استصحاب» را تدریس می‌کند. از دیگر مباحث فقهی که استاد عابدی به تدریس آن مشغول است، درس خارج «مکتب دفاعی اسلام» است. استاد عابدی از سال ۱۳۶۹ به تدریس فلسفه و علوم قرآنی در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه پرداخت. ۴ - دستگیری توسط ساواکدر سال ۱۳۵۴س در مراسم پاسداشت شهدای ۱۵ خرداد توسط ساواک دستگیر شده و مدتی را در زندان‌های قم و تهران به سر برد. قبل از انقلاب اسلامی، بر حوزه‌های علمیه، محدودیت‌ها و تضییقات آزار دهنده‌ای، توسط ساواک، حاکم بود اما او نیز مثل اغلب طلبه‌ها با تحمل رنج‌ها و شکنجه‌ها سعی کرد از تحصیل علوم دینی باز نماند. خود می‌گوید که یکی از بزرگ‌ترین توفیقاتی که در این مسیر شامل حالم شد، آشنایی‌ام با آیت‌الله شیخ حسن تهرانی بود. بسیاری از درس‌هایم را به صورت خصوصی در خدمت ایشان خواندم. از خصوصیات این استاد بزرگ این بود که هیچ‌وقت درس را تعطیل نمی‌کرد حتی وقتی مریض می‌شد نظم حضور در کلاس را اهمیت می‌داد و دیگر این‌که در ضمن درس به بیان نکات اخلاقی و غیردرسی هم می‌پرداخت. ۵ - آثاراز استاد عابدی بیش از ۱۲ اثر قلمی و ۱۴۰ مقاله منتشر شده است که برخی از آنها عبارت است از: آشنایی با بحارالانوار. الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید للتجرید (کتاب سال ۱۳۵۷ش). حاشیه شرح اشارات. دروس منطق و فلسفه. توحید و شرک در نگاه شیعه و وهابیت. رسالة فی الغناء. الآداب‌الدینیة للخزانة المعینیة. مقاله «حرکت حبی» (در جشنواره مطبوعات سال ۱۳۷۵ش بهترین مقاله سال شناخته شد.) مقاله «اندیشه‌های فلسفی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) » (در جشنواره اشراق، به‌عنوان مقاله برگزیده شناخته شد.) ۶ - افتخاراتایشان تاکنون بیش از شصت مقاله در مجله‌های مختلف چاپ کرده است و بعضی از آنها برندۀ لوح تقدیر جشنوارۀ مطبوعات گردیده است. همچنین بر اثر فعالیت‌هایی که در جبهه‌های جنگ تحمیلی (۹۱ ماه حضور در جبهه) داشته مدال فتح از دست رهبر معظم انقلاب اسلامی دریافت کرده است. همچنین تصحیح کتاب "الحاشیه علی الهیات الشرح الجدید للتجرید"وی، در دوره پانزدهم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد. ۷ - مسئولیت‌ها و فعالیتهارئیس دانشگاه علوم قرآنی و معارف اسلامی قم؛ عضو هیات علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم؛ مدیر گروه فلسفه دانشگاه قم؛ مدیر پژوهشی آستانه مقدس حضرت معصومه (علیهاالسلام)؛ وی به‌منظور فعالیت‌های علمی و تبلیغی به کشورهای هلند، بلژیک، لوکزامبورک، آلمان، فرانسه، مصر، هند، کشمیر و لبنان مسافرت‌هایی داشته است و به زبان‌های عربی و انگلیسی تسلّط دارد. ۸ - برخی از آراء در فقه حکومتیبرخی از آراء آیت‌الله عابدی در فقه حکومتی به شرح زیر است: ۸.۱ - ماهیّت فقه حکومتیاحمد عابدی در رابطه با ماهیّت فقه حکومتی آورده است: همان‌طور که گاهی احکام را به حکم اولی و ثانوی و حکم حکومتی تقسیم می‌کنند، فقه را نیز به فقه فردی، فقه اجتماعی یا فقه الاجتماع، فقه الادارة یا فقه مدیریت و فقه حکومتی تقسیم‌بندی می‌کنند. مقصود از فقه حکومتی، فقهی جدای از فقه سنتی نیست، بلکه گاهی احکامی را بیان می‌کنیم که ناظر بر وجود حکومت است و فقه حکومتی نام دارد. گاهی نیز احکامی که صادر می‌شود، با قطع‌نظر از وجود یا عدم وجود حکومت است که فقه فردی نام دارد. شخصی خدمت یکی از ائمه (علیهم‌السّلام) آمد و عرض کرد که آیا اجازه می‌دهید من یکی از خوارج را بکشم؟ امام فرمودند که اگر من اجازه بدهم، تو این کار را انجام می‌دهی؟ گفت: بله. امام با یک حالت تعجب فرمودند: سبحان الله! مگر در صورت اجازه من می‌توان او را کشت؟! یعنی حتی اگر من اجازه بدهم، نمی‌توانی بکشی. گاهی فردی در خیابان از من سؤال می‌کند که اگر کسی نعوذ بالله سبّ النبی بکند، چه حکمی دارد؟ من می‌گویم حکمش کشتن است. این حکم از نوع فقه فردی است، اما به این معنی نیست که اگر خدای ناکرده شما فردا در خیابان کسی را دیدید که سبّ النبی می‌کرد، او را بکشید. آن یک حکم فقهی با قطع نظر از وجود حکومت است، اما اگر شما به من بفرمایید در زمانی که حکومت اسلامی هست، اگر کسی سبّ النبی بکند، چه حکمی دارد؟ جوابش این است که قاضی و دادگاه آن حکومت اسلامی می‌تواند این شخص را اعدام کند. بنابراین اگر حکمی به‌تنهایی ارتباط با جامعه ندارد و هرج‌و‌مرج ایجاد نمی‌کند، فقه فردی نام دارد، اما حکمی که در صورت اجرا باعث هرج‌و‌مرج در جامعه می‌شود و نظم جامعه را به هم می‌ریزد، حق ندارید این حکم را اجرا کنید، مگر این‌که حکم حکومتی و فقه حکومتی آن را صادر کند. به بیان دیگر، احکامی که ناظر بر وجود یک حکومت است، احکام فقه حکومتی است و احکامی که ناظر بر وجود حکومت نیست، احکام فقه فردی است. ۸.۲ - تفاوت با احکام فقهی فردیاحمد عابدی معتقد است، گاهی حکومتی وجود دارد که آب را از سرچشمه تا این حمام آورده است، در این صورت باید به حکم این آب از منظر فقه حکومتی نگاه کنیم. اما اگر فقط شما بفرمایید که آب حمام چه حکمی دارد؟ این ربطی به حکومت ندارد. مثل این‌که بفرمایید من می‌خواهم ماشینم را فلان‌جا پارک کنم که این حکم فردی است و ربطی به حکومت ندارد، اما اگر من ماشینم را این‌جا پارک کنم و مزاحم مردم باشم، این یک مسئله حکومتی می‌شود. یعنی همان حکم از یک منظر فردی و از منظر دیگر اجتماعی است. مثلاً اگر کسی به من ضربه بزند و دیه‌ای به گردن او بیاید، این حکم فردی است و ربطی به حکومت ندارد، ولی اگر من بخواهم دیه‌ای را بگیرم که غیر متعارف باشد یا قصاصی را انجام دهم که باعث ایجاد هرج‌و‌مرج شود، این می‌شود حکم حکومتی. ۸.۳ - پیشینه فقه حکومتیاحمد عابدی اوج روی‌آوری حوزه به مسائل فقه حکومتی را از زمان شکل‌گیری انقلاب اسلامی می‌داند هرچند در زمان صفویه هم شیعه حکومت داشت. یا مثلاً زمان قاجار یا زمان آل‌بویه نیز حکومت‌ها شیعی بودند که البته درصد اسلامی بودن یا شیعی بودن آنها متفاوت بوده است. لذا در آن زمان‌ها هم علمای شیعه گاهی به این مسائل پرداخته‌اند. البته این هم شاید به‌نوعی مصلحت خدایی بوده که دقت فقهای شیعه گاهی کم و زیاد شده است. چون اگر مثلاً فرض کنید که علمای شیعه در زمان رضاخان فقه حکومتی را مطرح می‌کردند، رضاشاه حوزه را کلاً از بین می‌برد و نابود می‌کرد. یعنی آن آقایان به مسائل فقه حکومتی توجه داشتند، اما می‌دیدند که الآن مصلحت نیست در برابر این حکومت‌ها مطرح کنند. البته همان زمان هم مثلاً وقتی می‌خواهند قانون اساسی را بنویسند، به مسائل فقهی توجه می‌کنند. یا هنگامی که قانون دادگستری ایران را در زمان پهلوی اول می‌نوشتند، متوجه احکام فقه حکومتی بودند، ولی در حدی که طاغوت حساس نشود و ضربه‌ای به حوزه نزند. مثلاً بعضی مراجع تقلید در جنگ‌های ایران و روس در میدان جنگ بودند و با مسائل مطرح در میدان نبرد مانند تکلیف غنائم جنگی و سرزمین‌هایی که فتح می‌شود، درگیر بوده‌اند. اینها مسائل فقه حکومتی است و فقها با آن درگیر بوده‌اند و کتاب‌هایی نیز در این‌باره نوشته‌اند و مسائلی را مطرح کرده‌اند، ولی به هر حال به این گستردگی نبوده است. ۹ - پانویس۱۰ - منبعپایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از «مجله فرهنگ کوثر پاییز ۱۳۸۰، شماره ۵۱»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۴/۲۵. سایت ویکی نور، برگرفته از مقاله «عابدی، احمد»، ۱۳۹۹/۴/۲۵. |